Leon Stankiewicz (1907-1993) - założyciel i kierownik "Kapeli Spod Kowala" w latach 1968-1988; skrzypek, kompozytor i poeta, działacz społeczny.

Leon Stankiewicz urodził się w 1907 roku w małej wiosce Skibice na Kujawach jako trzynaste dziecko Franciszki z domu Ziółkowskiej i Wincentego Stankiewicza, rolnika, długoletniego sołtysa tej wsi. Zamiłowanie do folkloru kujawskiego wyniósł z rodzinnego domu. Wraz z ojcem i z matką, śpiewaczką weselną znaną w całej okolicy, jeździł na wiele uroczystości weselnych, poznając muzykę kujawską. Do szkoły powszechnej chodził najpierw w Śmiłowicach, potem w Chodczu i tu ukończył z nagrodą 7 klas w roku 1924. Podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim we Włocławku, lecz po roku zmuszony sytuacją rodzinną przerwał naukę, wrócił do domu i pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Jednocześnie dużo czytał, nawiązał kontakty z kołem Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej w Śmiłowicach, a w 1928 roku z kołem Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”, był nawet prezesem zarządu powiatowego tego związku. Wiele pracował, szczególnie z młodzieżą, był instruktorem oświatowym i kulturalnym – organizował pogadanki, przedstawienia sceniczne, uczył recytacji poezji polskich poetów, a także pieśni i tańców kujawskich, pisał gawędy i własne wiersze. Był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej. Po odbyciu służby wojskowej wstąpił do powstałego w Skibicach Kółka Rolniczego, a w 1931 roku do Stronnictwa Ludowego (Wincentego Witosa). W roku 1933 ożenił się z Marcjanną Markiewicz (1910-1943) i osiadł we własnym gospodarstwie rolnym w Rakutowie. Był nadal aktywny politycznie jako wiceprezes zarządu powiatowego Stronnictwa Ludowego we Włocławku. Wysiedlony zaraz na początku okupacji do Generalnej Guberni, do powiatu opoczyńskiego, wrócił do Rakutowa już w styczniu 1945 roku. Brał udział w alfabetyzacji wsi, został wójtem gminy Kowal, pracował w szkole podstawowej w Grabkowie najpierw jako nauczyciel niewykwalifikowany, a po ukończeniu (w 1951 roku) pięcioletniego Liceum Pedagogicznego dla Pracujących Nauczycieli we Włocławku uczył aż do emerytury w szkołach w Nakonowie i Kowalu.

Był bardzo ceniony w lokalnym środowisku; to z jego inicjatywy zbudowano Miejski Dom Kultury w Kowalu oraz powołano do życia (w roku 1968) kujawską "Kapelę Spod Kowala”. W późniejszych latach przyczynił się też do utworzenia trzech innych zespołów folklorystycznych: Młodzieżowego Zespołu Pieśni i Tańca "Kujawianka" w Kowalu (1979), szkolnego zespołu tanecznego (1982) oraz Zespołu Regionalnego "Echo Kujaw" (1984). Wszystkim tym grupom w dużym stopniu pomagał, jednakże to "Kapela Spod Kowala” była jego wielką miłością i dziełem jego życia. Aktywny był na wszystkich etapach jej działalności: począwszy od wyszukania najlepszych muzykantów (od połowy 1967 roku), poprzez zgromadzenie i wydanie drukiem ogromnego repertuaru tego zespołu (1985), aż po czynny udział w pracach i występach Kapeli nie tylko w regionie Kujaw, lecz także w wielu miejscach w Polsce. Stankiewicz kierował Kapelą w latach 1968-1988. Zmarł 24 lutego 1993 roku. 

Leon Stankiewicz za swą nieprzeciętną i twórczą aktywność otrzymał wiele nagród i wyróżnień, był także odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967) i Krzyżem Oficerskim tego Orderu (1979) oraz Medalem Edukacji Narodowej. Jako poeta, publikował swoje wiersze w „Życiu Włocławka” i innych czasopismach. W roku 1984 wyszedł drukiem zbiorek jego wierszy "Co mi moja gwiazda gada".

W 1985 roku ukazała się publikacja autorstwa Leona Stankiewicza i Włodzimierza Tomaszewskiego Folklor muzyczny Kujaw Wschodnich w repertuarze "Kapeli Spod Kowala". Publikacja ta zawiera zapis repertuaru kujawskiego - melodii i tekstów, w tym 47 tekstów pieśni, 41 melodii instrumentalnych, 8 gawęd i piosenki pogrupowane w sześciu działach tematycznych: I Na swojską nutę (1-10); II Miłość, zalecanie (11-22); III Kujawy na wesoło (w tym Wesele kujawskie: 23-24, Piosenki oczepinowe: 25-33); IV Przyśpiewki weselne (34-37); V Piosenki wielozwrotkowe, taneczne (38-41); VI Piosenki pozostałe (42-47). W repertuarze tym odnaleźć można kompozycje "wniesione" do zespołu przez Stankiewicza. Są to utwory wokalne: kujawiaki Byde posoł wołki moje; Szumią w łąkach olszyny; Polną dróżką oraz pieśń Jedzie Jasiu od Torunia, czorny wónsik mo; a także utwory instrumentalne: Złodziejski mazur; Oj, siwy konik, siwy; Oj buro owca, buro; Za pługiem; Odchodzimy z tego domu; Od Śmiłowic; Nagotowała matka muzy; Marsz powitalny; polka Od Kruszyna i kujawiaki: Z góry jedzima; Jaworowe kółka; Kasiu moja, Kasiuleńko; Łąki, bory; Z "Księżówki"; Na śniadanie . Marek Lewandowski, autor pracy na temat Leona Stankiewicza, zidentyfikował go jako autora trzech z wymienionych piosenek: Byde posoł wołki moje; Szumią w łąkach olszyny oraz Polną dróżką. Włodzimierz Tomaszewski, współautor publikacji Folklor muzyczny Kujaw Wschodnich w repertuarze "Kapeli Spod Kowala", stwierdził w 2004 roku, że Stankiewicz skomponował także kujawiaka Z "Księżówki" oraz dwa utwory instrumentalne niewymienione w książce: Żegnajcie pola i Nie odchodź pieśni. Poza kujawskimi melodiami, w publikacji znajdują się trzy teksty. Dwa, autorstwa Leona Stankiewicza (Wstęp i Kapela Kujawska "Spod Kowala" - jej pieśń i muzyka), przybliżają czytelnikom region Kujaw i jego folklor muzyczny; określają cel, jaki przyświecał powoływaniu do życia zespołu i wskazują doświadczenia i osiągnięcia pierwszych dwunastu lat jego działalności. Ostatni (Nota wydawnicza Marii Pająkowskiej) to opis głównych cech gwary kujawskiej.

Na temat osoby i działalności Leona Stankiewicza powstała praca: Marek Lewandowski, Leon Stankiewicz jako zbieracz, propagator, wykonawca i twórca muzycznego folkloru kujawskiego [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr Zofii Nawrockiej], Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, 1992.

Oprac. Aleksandra Kłaput-Wiśniewska wg materiałów Wandy Szkulmowskiej

Edytowała: Monika Biesaga

Źródła: Wanda Szkulmowska, Muzykanci kujawscy - twórcy czy odtwórcy?, w: Czasy – Muzyka – Twórcy na Pomorzu i Kujawach, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2014, ss. 437-449.

Wanda Szkulmowska, Kapele kujawskie (część 3). "Kapela Spod Kowala", w: Amatorskie muzykowanie na Pomorzu i Kujawach, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018, ss.191-223.